یازدهه‌‌مین حه‌ڵقه له زنجیره وێبیناره‌کانی توێژینگه‌ی کوردستان‌ناسی(Opera Minora) به به‌شداری به‌ڕێز دوکتۆر بێهرووز چه‌مه‌ن‌ئارا به‌رپرسی توێژینگه‌ی کوردستان‌ناسی و ئه‌ندامی به‌شی زمان و ئه‌ده‌بی کوردی زانکۆی کوردستان له سه‌ر مژاری "کێشەکانی لێکۆڵینەوە لە ئەدەبی زارەکیی کوردیدا" له ڕێکه‌وتی 3ی ئۆکتۆبه‌ری 2020 کاتژمێر 20:30 به کاتی کوردستان به‌ڕێوه‌ چوو.

به‌ڕێز دوکتۆر بێهرووز چه‌مه‌ن‌ئارا له سه‌ره‌تای باسه‌که‌یاندا کرۆکی بابه‌ته‌که‌‌یان له سه‌ر سێ به‌شی سه‌ره‌کی دابه‌ش کرد: یه‌که‌م؛ به‌شی ده‌سپێک که نه‌ریت و ئه‌ده‌بی زاره‌کی به‌گشتی و خوێندنه‌وه‌ی ئاکادیمیک له بواری ئه‌ده‌بی زاره‌کی ده‌گرێته‌وه. به‌شی دووهه‌م؛ ئه‌ده‌بی زاره‌کی کوردی و چۆنیه‌تی ئه‌م بواره و هه‌روه‌ها له به‌شی سێهه‌مدا؛ کێشه‌کانی لێکۆڵینه‌وه له‌ بواری ئه‌ده‌بی زاره‌کی. دوکتۆر چه‌مه‌ن‌ئارا له به‌شی ده‌سپێکدا پێناسه‌یه‌کی له نه‌ریتی زاره‌کی، کۆمه‌ڵگای سه‌ره‌تایی(primitive society) و نه‌نووس ئاڕاسته کرد.

به‌ڕێزیان ئاماژه‌یان دایه مێژووی شه‌ست هه‌زار ساڵه‌ی ده‌رکه‌وتنی نیشانه و سیمبۆله‌کان له کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تیدا و هه‌روه‌ها ئه‌م قۆناغه‌ سه‌ره‌تاییه‌یان هه‌تا قۆناغی داهێنانی خه‌ت و ئالفابێت واته نیزیک شه‌ش هه‌زار ساڵ له‌مه‌و پێش به قۆناغی نانڤیسا و نه‌نووس دیاری کرد. هه‌روه‌ها دوکتۆر چه‌مه‌ن‌ئارا له درێژه‌ی ئه‌م به‌شه‌دا ئاماژه‌یان دایه شۆڕشێکی گرنگ که له گۆڕانی ئه‌لفبێی ئایدۆگرامی و وێنه‌‌ده‌نگییه‌وه بۆ ئه‌لفبێی سیلابی و فۆنه‌تیک هاته ئاراوه. واته ئه‌لفبێ له شێوازی وێنه‌بنه‌مایی(meaning-based)ه‌وه گۆڕدرا بۆ شێوازی ده‌نگ‌بنه‌مایی(sound-based). هه‌روه‌ها باسی سه‌رده‌می دیجیتاڵیان کرد که تێیدا نیشانه‌کان و هه‌روه‌ها شێوازه‌ جیاوازه‌کانی نیشانه دیسانه‌وه هاتوونه‌ته ڕۆژه‌ڤه‌وه و گرنگایه‌تی ئه‌وتۆیان پێ‌ دراوه.

له پێناسه‌ی نه‌ریتی زاره‌کیدا به‌ڕێزیان وتیان نه‌ریتی زاره‌کی میتۆدێکه که له‌وێوه کۆمه‌ڵگا، مێژوو، ئه‌ده‌ب، قانوون و به‌گشتی هه‌موو بواره‌کانی خۆی به بێ هه‌بوونی قه‌باره‌یه‌کی نووسین له نه‌وه‌یه‌که‌وه بۆ نه‌وه‌یه‌کی دیکه ده‌گوازێته‌وه. واته نه‌ریتی زاره‌کی زانستی فه‌رهه‌نگی له ڕێگه‌ی ده‌ربڕینی زاره‌‌کییه‌وه ده‌گوازێته‌وه. ئه‌گه‌رچی ئه‌م ڕه‌وته به‌ ته‌نیا هه‌موو لایه‌نێکی نه‌ریتی زاره‌کی ناگرێته‌وه به‌ڵکوو میکانیزمه‌کانی به‌رهه‌مهێنان و پاراستنی نه‌ریتی زاره‌کی به‌شێکی دانه‌بڕاوه‌ی ئه‌م ڕه‌وته پێکده‌هێنن.

دوکتۆر چه‌مه‌ن‌ئارا له به‌شی دیکه‌ی وتاره‌که‌یاندا ئاماژه‌ی دایه ویلادیمیر پرۆپی ڕووسی که کاریگه‌رییه‌کی ئه‌وتۆی هه‌بووه له‌سه‌ر چیرۆکنووسی، ئه‌ده‌بی زاره‌کی و ئوستووره‌ناسی و چۆنیه‌تی تێگه‌یشتنی ئێمه له تیۆره ئه‌ده‌بییه‌کان. هه‌روه‌ها ئاماژه‌یان دایه ڕۆڵی دوو که‌سی تر به نێوه‌کانی میلمه‌ن پێری و ئالبێرت لۆرد و بواری تیۆریی نه‌ریتی زاره‌کی(oral tradition theory) له ئاکامی هه‌وڵه‌کانی ئه‌م دوو که‌سایه‌تییه دایه قه‌ڵه‌م.     

به‌رپرسی توێژینگه‌ی کوردستان‌ناسیی زانکۆی کوردستان له درێژه‌ی وتاره‌که‌یاندا تیۆرییه‌کانی "ویلادیمیر پرۆپ"یان خسته به‌رباس و له‌م بواره‌وه وتیان: پرۆپ پێی وایه بۆ چه‌شنێکی ئه‌ده‌ىی وه‌کوو چیرۆک کۆمه‌ڵێک که‌سایه‌تیمان هه‌یه که به‌گشتی به حه‌وت که‌سایه‌تی دیاری ده‌کرێت. که‌سایه‌تی خراپه‌خواز که هه‌میشه هه‌وڵی خراپه‌کاری ده‌خاته گه‌ڕ، که‌سایه‌تی فه‌رمانده‌ر که فه‌رمانی به‌ئه‌نجام‌گه‌یشتنی کارێک ده‌ر ده‌‌کات. قاره‌مان، دژه‌قاره‌مان، یاریده‌ده‌ر، قاره‌مانی درۆیینه و ئامانجی کۆتایی که قاره‌مان له سه‌رئه‌نجامدا پێی ده‌گات. پرۆپ هه‌روه‌ها بۆ هه‌رکام له‌م که‌سایه‌تیانه کارکرد(function)گه‌لێک ده‌ست‌نیشان ده‌کات. ڕه‌وایه‌تی زۆربه‌ی چیرۆکه‌کان له شوێنه‌ جیاوازه‌کانی جیهان و هه‌روه‌ها له فیلم و سێریاڵه تازه‌کاندا به‌پێی کرداری ئه‌م که‌سایه‌تیانه و کارکری هه‌رکام له‌وانه پێک‌هاتووه. سی‌ویه‌ک کارکرد له لایه‌ن پرۆپه‌وه دیاری کراوه که له به‌ستێنی ڕه‌وایه‌تدا ڕوو ده‌ده‌ن؛ هه‌روه‌ها دواتر په‌ری لۆرد له چه‌مکگه‌لێک وه‌کوو فۆرمیولا، تێم و موتیڤ که‌ڵک وه‌رده‌گرێ تاکوو باس له چۆنیه‌تی پێکهاتنی ڕه‌وایه‌تێک بکات، ڕه‌وایه‌تێک که ده‌توانی ستۆری یان به‌رهه‌می ئه‌ده‌بی بێت.

دوکتۆر چه‌مه‌‌ن‌ئارا ئاماژه‌ی دایه کتێبی خانمی پرۆفیسۆر ئۆلگا ده‌یڤیدسۆن به نێوی شیعر و قاره‌مان له شانامه‌ی فارسی(poet and hero in the persian book of kings)دا که له سه‌ر شانامه نووسراوه و به گشتی باسی ئه‌وه ده‌کات که بنه‌ڕه‌تی شیعر و داڕشتنی شانامه‌ی فیرده‌وسی زاره‌کی و شه‌فاهییه. ئه‌گه‌رچی به‌شێکی زۆر له توێژه‌ران و لێکۆڵه‌رانی فارس به ڕوانگه‌یه‌کی نه‌رێنییه‌وه  به‌ره‌وڕووی ئه‌م بۆچوونه بوونه‌وه. دوکتۆر چه‌مه‌ن‌ئارا له درێژه‌دا ڤیدۆیه‌کی تایبه‌ت به شیعری زاره‌کی ناوچه‌ی ئیلام بۆ به‌رده‌نگه‌کانی وێبیناره‌که بڵاو کرده‌وه و به پێی میتۆدی خوێندنه‌وه‌ی ئه‌ده‌بی زاره‌کی له لایه‌نه جیاوازه‌کانی ئه‌م به‌رهه‌مه کۆڵییه‌وه. وبیناری "کێشه‌کانی لێکۆڵینه‌وه له ئه‌ده‌بی زاره‌کیی کوردیدا" به وه‌ڵامدانه‌وه‌ی پرسیار و تێبینیی به‌شداربوانی باسه‌که له لایه‌ن مامۆستا بێهرووز چه‌مه‌ن‌ئارا و هه‌روه‌ها به کۆڕگێڕیی دوکتۆر زانیار نه‌قشبه‌ندی به‌رپرسی گرووپی توێژینه‌وه‌ی زمان‌ناسی و ئه‌ده‌بی کوردیی توێژینگه‌ی کوردستان‌ناسیی زانکۆی کوردستان کۆتایی پێ‌هات.